Người cao tuổi đang phải chịu nhiều thiệt thòi

Xu hướng nữ hóa dân số cao tuổi 

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Nguyễn Trọng Đàm cho biết: Hiện nay, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam đã tăng lên 73 năm. Số NCT tăng nhanh và hiện chiếm khoảng 10,5% và dự báo năm 2030 dân số Việt Nam đạt 20% dân số là NCT từ 60 trở lên. Vấn đề già hóa dân số đặt ra những thách thức đối với hệ thống an sinh xã hội, trong đó có công tác chăm sóc và phát huy vai trò người cao tuổi. Ở Việt Nam, dân số tăng nhanh ở nhóm dân số cao tuổi nhất, xu hướng nữ hóa dân số cao tuổi rõ nét. Tỉ lệ NCT có thu nhập đảm bảo cuộc sống thấp. Số người mắc bệnh mãn tính ngày càng cao. Trong khi đó, khoảng 30% NCT chưa có thẻ BHYT.

Tại hội thảo này, Thứ trưởng Nguyễn Trọng Đàm khẳng định, Việt Nam nhận thức được tầm quan trọng hoạch định chính sách ứng phó già hóa dân số. Có nhiều chương trình đề án, triển khai các chính sách trong đó đảm bảo làm thế nào chăm lo sức khỏe người cao tuổi, cung cấp dịch vụ thiết yếu cho NCT. "Chính phủ giao Bộ LĐ-TB&XH chủ trì, xây dựng đề án đổi mới hệ thống trợ giúp xã  giai đoạn 2012-2020. Đảng và Nhà nước luôn đặt nhiệm vụ này ở tầm quan trọng vừa cấp bách vừa lâu dài. Ăn, ở, mặc, khám chữa bệnh là những nhu cầu cốt lõi cần phải đảm bảo tốt đặc biệt đối với NCT”, Thứ trưởng Nguyễn Trọng Đàm cho biết thêm.

Khám bệnh miễn phí cho NCT

Băn khoăn tới vấn đề hiện nay là làm thế nào để có hệ thống chính sách cho NCT tốt, theo bà Ritsu Nacken, quyền Trưởng đại diện Quỹ Dân số LHQ tại Việt Nam phân tích: Đến thời điểm này 20% người lao động tham gia BHXH là khoảng trống rất lớn. 70-80% người chưa tham gia BHXH chủ yếu ở khu vực nông thôn, khu vực phi kết cấu. Khi người lao động chưa tham gia BHXH bây giờ nghĩa là gánh nặng tài chính trong tương lai rất lớn. Bản thân NCT không phải không có khả năng tham gia hoạt động tài chính nên cần có phương thức tiếp cận tài chính phù hợp.  

 Vừa đặt vấn đề, vừa phân tích, bà Ritsu Nacken băn khoăn, hiện nay, chi tiêu tài chính như thế nào cho phù hợp đặc biệt là phụ nữ nghèo là điều cần được giáo dục. Vấn đề tiếp theo là cung cấp dịch vụ tín dụng, tài chính để NCT tiếp tục tham gia hoạt động kinh tế, chăm lo nâng cao đời sống gia đình và chi tiêu. Thực tế, phụ nữ sống lâu hơn nam giới vì vậy đảm bảo tài chính cho phụ nữ cao tuổi rất quan trọng. "Nhà nước cần có chính sách hợp lý để tăng độ bao phủ của BHXH để khi về già, họ có hưu trí đảm bảo tài chính, chăm sóc sức khỏe”-bà  Ritsu Nacken khuyến nghị.

NCT đang phải chịu nhiều thiệt thòi

Theo TS Nguyễn Ngọc Quỳnh (Quỹ Dân số Liên hợp quốc tại Việt Nam): Qua nghiên cứu số liệu về độ bao phủ an sinh xã hội đối với NCT cho thấy, năm 2012, Việt Nam có hơn 9 triệu NCT trên 60 tuổi nhưng chỉ 8% phụ nữ 12% nam giới trên 60 tuổi có lương hưu. Hơn 1,3 triệu NCT trên 80 tuổi được nhận trợ cấp xã hội với mức sàn là 180.000 đồng/tháng. Đến năm 2014, có hơn 9,5 triệu NCT và có hơn 1,4 triệu NCT trên 80 được nhận trợ cấp xã hội 180.000 đồng/tháng.

TS Quỳnh cho biết thêm, có khoảng 35% phụ nữ và 45% nam giới vẫn làm việc, chủ yếu tự sản xuất kinh doanh hoặc làm việc nhà không được trả công. Nam làm việc 35 tiếng/tuần và nữ làm việc 32 tiếng/tuần. Mặc dù tuổi đã cao nhưng thời gian làm việc của NCT gần tương đương với thời gian làm việc bình thường của một lao động. Tuy nhiên, thu nhập của họ vẫn không đủ tiêu, sống eo hẹp và dựa dẫm vào con cháu.

NCT tập thể dục dưỡng sinh

Cùng băn khoăn về mức sống của người cao tuổi, Th.S Trần Bích Thủy, Giám đốc tổ chức HelpAge International tại Việt Nam cho biết, theo một khảo sát năm 2011 với 5.000 mẫu phiếu điều tra tại tất cả các vùng miền của Việt Nam cho thấy: Cả nước hiện có 17,2 triệu NCT sống trong hộ nghèo. Trong đó, tỷ lệ phụ nữ cao tuổi sống trọng hộ nghèo chiếm 20%, còn nam giới chỉ 13%. Chỉ 10% NCT có tiết kiệm khi già nhưng nam giới chiếm tỷ lệ 11,2 còn nữ giới chỉ 9,8% có nguồn tiết kiệm, tích trữ. Mặc dù tỷ lệ phụ nữ cao tuổi sống trong hộ nghèo, tỷ lệ có phụ nữ có lương hưu, phụ nữ có tiết kiệm đều thấp hơn nam giới nhưng tỷ lệ phụ nữ cao tuổi biết về quyền lợi của mình còn hạn chế. Chỉ có 11% phụ nữ cao tuổi biết về quyền được vay tín dụng ưu đãi nếu trực tiếp tham gia sản xuất.

 Đồng tình với các phân tích trên, ông Đàm Hữu Đắc, Phó Chủ tịch Trung ương hội Người cao tuổi Việt Nam khẳng định, tỷ lệ NCT biết về quyền được vay tín dụng ưu đãi còn thấp.  "Trên thực tế hầu như rất ít NCT có thể vay vốn qua ngân hàng. Cả nước hiện có hơn 100.000 mô hình trang trại, cơ sở sản xuất dô NCT làm chủ, tạo việc làm cho hàng vạn người, đóng góp không nhỏ cho xã hội. Tuy nhiên, họ muốn vay vốn đầu tư sản xuất thì hầu như không ai có thể vay được"- ông Đắc thông tin.

Ông Đắc cũng e ngại một số quyền lợi của NCT chưa thực hiện được dù luật đã quy định rất rõ ràng chẳng hạn như vấn đề miễn giảm phí tham gia giao thông công cộng, tham quan danh lam thắng cảnh cho NCT. "NCT có nhiều đóng góp cho xã hội nhưng xã hội chưa nhìn nhận đúng vai trò của NCT và NCT đang phải chịu nhiều thiệt thòi"- ông Đắc lên tiếng.