“Sách cười và lãng quên”: Nắm bắt nội tâm con người trong sự phi lý của đời sống

Cuốn sách gồm bảy câu chuyện được trình bày như bảy phần của một tổng thể (“Những bức thư bị mất”, “Mẹ”, “Các thiên thần”, “Những bức thư bị mất”, “Lítost”, “Các thiên thần”, “Biên giới”), xoay quanh các chủ đề về ký ức và tiếng cười, mở đầu cho cấu trúc tiểu thuyết bảy phần như một bản giao hưởng, đặc biệt có thể thấy ở tác phẩm nổi tiếng sau này của Kundera là “Đời nhẹ khôn kham”.

Trong bảy phần này, các khía cạnh khác nhau trong sự tồn tại của con người được Milan Kundera sắp xếp, phóng đại, thu nhỏ, nhấn mạnh, kiểm tra, phân tích và trải nghiệm. Mỗi câu chuyện lại có những tình tiết và nhân vật riêng (chỉ duy nhất một nhân vật xuất hiện lặp lại ở hai câu chuyện khác nhau), song vẫn có thể thấy rõ tính thống nhất của tác phẩm qua các chủ đề (ký ức và sự lãng quên, tiếng cười và bi kịch...), qua bối cảnh từng câu chuyện và nhất là lối kể chuyện mà ở đó Kundera đan xen các phần tự sự, các bình luận về những gì nhân vật làm và về cả các chủ đề ít nhiều liên quan đến câu chuyện, thậm chí có cả những ký ức được trình bày như tự truyện.

Như hầu hết những tác phẩm khác mà ông viết trước đó hoặc sau này, “Sách cười và lãng quên” chẳng thể đứng bên ngoài những biến động lịch sử. Chiếm phần trọng đại nhất trong mỗi tác phẩm của Kundera, luôn luôn, là cuộc truy tìm đến tận cùng bản ngã con người, nhưng bao giờ cuộc truy xét đó cũng chấm dứt trong nghịch lý.

Văn phong của Milan Kundera súc tích, giản dị nhưng lại sắc bén, đầy tính châm biếm. Ông chú trọng trong tiểu thuyết của mình nghệ thuật xây dựng tình thế nhằm làm nổi bật sự phi lí của đời sống cũng như những khoảng tăm tối trong thế giới nội tâm con người.

 “Sách cười và lãng quên” được cho là một cuốn tiểu thuyết, mặc dù nó bao gồm một phần truyện thần tiên, một phần phê bình, một phần chính luận, một phần nhạc học, một phần tự truyện. Nó có thể được gọi là bất kỳ cái gì, bởi tổng thể cuốn sách đã là một thiên tài.” – John Leonard, The New York Times

Tác giả Milan Kundera sinh năm 1929 trong một gia đình trí thức trung lưu tại Séc, định cư ở Pháp từ năm 1975 và nhập quốc tịch Pháp năm 1981. Ông lớn lên trong một môi trường mà văn hóa nghệ thuật có vị trí rất quan trọng. Bố ông là Ludvik Kundera, một nhà nghiên cứu âm nhạc và nghệ sĩ piano nổi tiếng ở Séc. Kundera được học piano từ khi còn bé. Âm nhạc để lại dấu ấn không nhỏ trong cuộc đời cũng như tác phẩm của ông.

Khi bị thu hồi quyền công dân Tiệp Khắc, ông định cư ở Pháp từ năm 1975 và trở thành công dân Pháp từ năm 1981.

Sớm nổi tiếng với các bài thơ và tiểu thuyết bằng tiếng Séc, ông chuyển hẳn sang sáng tác bằng tiếng Pháp từ năm 1995. Ngoài 10 cuốn tiểu thuyết và 01 tập truyện ngắn (trong đó 9 cuốn đã được dịch ở Việt Nam), ông còn viết kịch, phê bình và tiểu luận, với 4 tập tiểu luận về văn học viết trực tiếp bằng tiếng Pháp đều đã dịch sang tiếng Việt.